Ludzie, którzy byli dniami tygodnia ("Człowiek, który był Czwartkiem")

Znalazłyśmy się nagle, ot tak, zupełnie przypadkowo. Ja błądziłam wśród regałów szkolnej biblioteki, nie szukając niczego, ale napawając się wonią starych książek i kurzu, a ona stała na końcu, niepozorna, maleńka, jakby trochę opuszczona. Wzięłam ją do ręki, trochę mechanicznie, trochę od niechcenia. Znieruchomiałam. Chesterton? Ten Chesterton? XX-wieczny angielski pisarz, o którym ulubiony C. S. Lewis pisał, że „zjednał on sobie jego uznanie”? Pisarz, którego profesor Oxfordu tak bardzo doceniał, którego czytał z wielkim zainteresowaniem i który miał tak duży wpływa na jego nawrócenie? Mojej radości nie da się opisać. A do radości doszła duma, że ja, zwyczajna, nastoletnia Kinga, będę czytać to, co profesor, mój osobisty geniusz i autorytet, o!

Zaczęłam czytać i… upewniłam się, że Lewisowi mogę ufać bezgranicznie. Sam początek, pierwszy dialog przekonuje do siebie tak, że już wiadome jest, z jaką perełką mamy do czynienia. Napisany z finezją, smakiem, wprawą filozofa, a zarazem tak prześmiewczy i absurdalny, że można przy nim tylko prychać pod nosem, wybuchać niekontrolowanym śmiechem i zachwycać się piórem Autora. Początek stawia naprawdę wysoką poprzeczkę, w pewnym momencie zaczęłam się wahać, czy książka nie wykaże tendencji spadkowej. Moje obawy okazały się jednak bezzasadne. Dalej jest tak samo inteligentnie, a absurd przesiąknięty jest elementami metafizycznymi, tworząc niesamowitą, wbijającą w fotel całość.

Wszystko rozpoczyna się, gdy na przedmieściach Saffron Park pojawia się Gabriel Syme – poeta, piewca prawa i porządku i wdaje się w dyskusję z miejscowym „intelektualnym przywódcą”. Syme doprowadza do wściekłości rudowłosego (rudy to nie kolor włosów, rudy to charakter, pamiętajcie!), mającego się za filozofa i poetę Lucjana Gregory’ego. Lucjan, jak na poetę przystało, lubuje się w chaosie i jest zapalonym… Anarchistą.

„- Gdyby to nie było prawdą, najpoetyczniejszą rzeczą na świecie byłaby kolej podziemna.
- I tak właśnie jest - rzekł Gabriel Syme.[…] Tak, najpoetyczniejszym zjawiskiem, bardziej poetycznym niż kwiaty, bardziej niż gwiazdy... Najpoetyczniejszym zjawiskiem świata jest człowiek, który nie wymiotuje!"

I tak rozpoczyna się przygoda człowieka, który, głosami Światowej Rady Anarchistów zostaje Czwartkiem. A przygoda to nie byle jaka. Trochę detektywistyczna (w ogóle książka uważana jest za powieść detektywistyczną, z czym ja się nie zgadzam), trochę sensacyjna, trochę absurdalna, na pewno wciągająca i ciekawa. W pewnym momencie fabuła rozkłada czytelnika na łopatki. W pewnym momencie robi się przewidywalna, co jednak nie jest absolutnie żadnym mankamentem tej książki. Jest raczej przyczynkiem do tego, by czytelnik pukał się w głowę z pytającą, zdezorientowaną miną.

„Ma poczucie humoru, które szczególnie lubię – „żarty” nie są u niego rozsiane na stronie jak rodzynki w cieście, nie przemawia też (tego nie znoszę) tonem ogólnie żartobliwym i nonszalanckim. Humoru nie można u niego w żaden sposób oddzielić od prezentowanej myśli, jest raczej (jak powiedziałby Arystoteles) „kwiatem” samej dialektyki.”* – pisał Lewis w „Zaskoczonym Radością”. I ja mogę jedynie złożyć pod tymi słowami nieśmiały, delikatny podpis. Chesterton miał poczucie humoru, które i ja szczególnie lubię. Dość specyficzne, typowo angielskie (u Jack’a lub Tolkiena również można spotkać humor w tych klimatach), rozbawiające mnie do łez.

„Mówiąc szczerze - odparł Syme - nie znam zawodu, w którym same tylko chęci można by uznać za wystarczające kwalifikacje.

- Ja znam taki zawód - rzekł tamten. - Powołanie męczennika. Skazuje cię na śmierć. Do widzenia.”

Pisałam już, że początek jest fenomenalny. Cała reszta trzyma poziom. Nie ma żadnych wpadek, żadnych słabszych punktów, żadnych zachwiań. Idealnie prosta linia i… Ciach! Kilkanaście stron do końca, linia się zakrzywia, pędzi z oszałamiającą szybkością w górę. Koniec jest niesamowity. Bierze czytelnika za fraki i szamocze, szamocze, szamocze. Uderza z każdej strony, wybiera wszystkie czułe punkty, przewraca dotychczasowy, już w miarę znany świat do góry nogami. Pozornie stabilny grunt zaczyna się zapadać. Książka się kończy, wiele rzeczy pozostaje już na zawsze zagadką, a czytelnik już wie, że Chesterton zrobił tą książką najwspanialszego, najmądrzejszego i najbardziej inteligentnego psikusa. Dowcip, zaprawiony nutką filozofii, etyki oraz pytaniami o sprawy najważniejsze.

Zdecydowanie ta książka to jedno z największych, najwspanialszych odkryć tego roku.

Gilbert Keith Chesterton, "Człowiek, który był Czwartkiem", tłum. Maria Skibniewska (świetne!)

 * C. S. Lewis - "Zaskoczony Radością", str. 276

Reszta cytatów pochodzi z opisywanej przeze mnie książki.