Wspomnienia, które ciągle żyją ("Dziewczynka w czerwonym płaszczyku", "Dobre dziecko", R. Ligocka)

Pierwsze było „Dobre dziecko”, czytane nocą w błyskawicznym tempie, egzystujące gdzieś obok, żywe. Gdy skończyłam, wiedziałam, że nie dam rady napisać o nim słowa. Nie potrafiłam poskładać swoich myśli, w szaro-czarno-siwym kłębku odnaleźć jakiegokolwiek kształtu, nie umiałam sprecyzować moich uczuć. Chyba do dzisiaj nie jestem do tego zdolna, dojrzałam jednak na tyle, by móc wystukać te kilka zdań.

Odnalazłam w tej książce elementy siebie. Maleńkie cząstki poupychane gdzieś między trochę przyciężkie literki. Stwierdziłam, że Roma Ligocka jest naprawdę dobrą pisarką, tworzy bardzo interesującą literaturę, niezwykle szczerą i uderzającą prawdziwością. Jednak, pewnie to brzmi – a raczej wygląda – dziwnie, zarozumiale i na pozbawione najmniejszej nawet wrażliwości, ale nie lubię Romy Ligockiej. Nie lubię i już. Między mną a jej osobą brakuje nici porozumienia, może cichej mojej aprobaty, może tego całkiem metafizycznego uczucia, które jest ze mną przy czytaniu choćby Lewisa? Nie rozumiem pani Ligockiej, a ona z pewnością nie rozumie mnie. Jej książki mnie nie rozumieją.

Potwierdzeniem jest „Dziewczynka w czerwonym płaszczyku”. Miała wszystko wytłumaczyć, rozwiać mgłę niepewności, wyklarować, wyłuskać to, czego ja nie dostrzegałam. W pewnym sensie tak się stało. Ale tylko w pewnym sensie.

Początek był mistrzowski, jeśli mogę w ogóle tak się wyrazić. Przejmujący okropnie, pourywany, ale pełny. O tym, co tak bardzo mnie boli, a co zarazem tak bardzo mnie interesuje – o wojnie oczami dziecka. O małej Żydówce, której babcia uszyła piękny czerwony płaszczyk, o życiu, w którym nie było nic innego prócz ciągłego strachu, o niekończącym ukrywaniu się, o cyjanku i wrzeszczących ludziach. Gdzieś pojawiały się chwile, w których można było połowicznie odetchnąć, przebijały się wspomnienia mamy, tęsknota do wcześniejszego, bezpiecznego świata. Początek, trochę ponad sto stron, który jest tak niezwykle przejmujący, że aż trudno to wyrazić. Początek, w którym mowa o tak straszliwych sytuacjach, że nadal nie jestem w stanie uświadomić sobie, iż zdarzyły się naprawdę. I, jak zawsze w przypadku książek o wojnie, pojawiły się w mojej głowie pytania, na które odpowiedzi nie ma i nigdy nie będzie…

Wojna się skończyła, dziewczynka w czerwonym płaszczyku powinna dorosnąć. Powinna.
Wojna wydała owoce, wszystkie popsute, wszystkie przyprawiające o dreszcz przerażenia. Z niej zostały zrodzone choroby, które zainfekowały miliony ludzi. Powstało chore społeczeństwo, kalekie, poharatane, pokrzywdzone do granic możliwości. A wśród nich Teofila i jej córeczka, która miała nosić czerwony płaszczyk przez całe swoje życie.
Okazuje się, że właśnie o tym jest ta książka. O lękach i ich oswajaniu, a raczej niemożności ich oswojenia. Dlatego jest ona tak dobra, dlatego jest tak potrzebna.
Ale ja i tak nie lubię Romy Ligockiej.

Trochę dłuży się historia o licznych romansach, o życiu artystycznym, uzależnieniu, ciągle powracającej depresji. Trochę denerwuje zachowanie pani Ligockiej. Powtórzę się – między mną a nią nie ma nici porozumienia, nie ma też podziwu z mojej strony, nie widzę tej ogromnej siły charakteru, o której napisał wydawca na okładce. Choć współczuję pani Romie ogromnie, wydaje mi się, że jest przeraźliwie nieszczęśliwą kobietą. Moje uczucia kończą się właśnie na współczuciu, później jest tylko mętlik, nie, huragan, w którym się nie odnajduję.

Roma Ligocka, "Dziewczynka w czerwonym płaszczyku", wyd. Znak, 2001,
także "Dobre dziecko", Wydawnictwo Literackie, 2012